Przyczyny malejącej dzietności w Polsce
W Polsce od lat obserwuje się malejącą dzietność, co rodzi obawy dotyczące przyszłości demograficznej kraju. Istnieje wiele czynników, które wpływają na tę sytuację. Jednym z głównych powodów jest niski wzrost naturalny, czyli różnica między liczbą urodzeń a zgonów. Dane Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) pokazują, że w ostatnich latach liczba urodzeń w Polsce dramatycznie spadła. W 2022 roku urodziło się około 305 tysięcy dzieci, podczas gdy jeszcze w 2010 roku liczba ta wynosiła ponad 445 tysięcy.
Kolejnym czynnikiem jest wzrost wieku matek. Coraz więcej kobiet decyduje się na macierzyństwo w późniejszym wieku. Mediana wieku kobiet, które urodziły pierwsze dziecko, wzrosła z 24 lat w 2000 roku do 29 lat w 2023 roku. Ogólnie, wiek matek, które decydują się na macierzyństwo, podniósł się o niemal pięć lat, do prawie 31 lat. Ten trend może być związany z wyborem dłuższego okresu nauki, dążeniem do stabilności finansowej lub realizacją innych celów życiowych przed podjęciem decyzji o macierzyństwie.
Dodatkowo spadek liczby urodzeń wynika także z ogólnego zmniejszenia liczby kobiet w wieku rozrodczym. W 2022 roku liczba kobiet w tym przedziale wiekowym wynosiła 8,7 mln, w porównaniu do 10,1 mln w 1995 roku. Roczniki z wyżu demograficznego lat 80. stopniowo wypadają z wieku rozrodczego, co powoduje zmniejszenie puli potencjalnych matek i wpływa na całkowitą liczbę urodzeń w kraju.
Wpływ sytuacji ekonomicznej na dzietność
Aspekty ekonomiczne również mają swój udział w malejącej dzietności w Polsce. Koszty związane z posiadaniem dzieci, takie jak opieka medyczna, edukacja czy opieka nad dziećmi, mogą wpływać na decyzję o rodzicielstwie. Zwiększenie wydatków na utrzymanie dziecka może być obciążeniem dla wielu rodzin. Ponadto zwiększone aspiracje ekonomiczne i chęć konsumpcji mogą konkurować z decyzją o posiadaniu dzieci. Osoby młode coraz częściej cenią sobie swobodę, wolny czas, podróże i zapewnianie sobie dobrego standardu życia, co może wypierać pragnienie posiadania potomstwa.
Rządy wielu krajów, w tym Polski, starają się stymulować dzietność poprzez programy wsparcia dla rodzin. W Polsce program „+Rodzina 800 Plus+” jest największym programem społecznym po transformacji ustrojowej. Rząd dedykuje mu ogromne środki i ma on na celu zniwelowanie niektórych barier ekonomicznych związanych z posiadaniem dziecka.
Struktura rodzin i samotność w społeczeństwie
Obserwuje się również zmiany w strukturze rodzin, które wpływają na dzietność w Polsce. Coraz mniej par decyduje się na zawarcie małżeństwa przed założeniem rodziny. Według danych GUS, pary nieformalne, które mają dzieci, stanowią zaledwie około 2,8% wszystkich rodzin w Polsce. To oznacza spadek w porównaniu do stanu sprzed lat, gdy rodziny z dziećmi stanowiły prawie 50% wszystkich rodzin. Brak zawarcia małżeństwa często jest związany z przyczynami finansowymi, ponieważ koszty związane z organizacją wesela mogą być obciążeniem dla wielu par.
Ponadto obserwuje się wzrost osób mieszkających samotnie w Polsce. W miastach odsetek takich osób sięga już 27%, podczas gdy na wsi wynosi około 14%. Ta zmiana strukturalna społeczeństwa może mieć wpływ na dzietność, ponieważ osoby mieszkające samotnie często stawiają na pierwszym miejscu swoje własne cele i potrzeby, co może wpływać na decyzję o posiadaniu dzieci.
Trendy demograficzne w Polsce
Trend malejącej dzietności w Polsce jest jednym z elementów szerszego zjawiska obserwowanego w wielu krajach rozwiniętych. Liczba urodzeń spada nie tylko w Polsce, ale także w innych krajach Europy i na całym świecie. Wiele z tych krajów zmaga się z problemem różnicy między liczbą osób starszych a liczbą osób pracujących, co oznacza obciążenie dla systemu opieki społecznej i emerytalnego.
Podsumowując, malejąca dzietność w Polsce jest wielowymiarowym problemem, którego przyczyny są złożone. Czynniki ekonomiczne, zmiany w strukturze społecznej, preferencje osobiste i społeczne aspiracje-wszystkie te czynniki mają wpływ na decyzję o rodzicielstwie. Polityki publiczne, takie jak program „+Rodzina 800 Plus+”, mogą pomóc złagodzić niektóre z trudności związanych z posiadaniem dzieci. Jednakże, aby odwrócić trend malejącej dzietności, konieczne jest zrozumienie szerokiego kontekstu społecznego i gospodarczego oraz stworzenie warunków, które będą sprzyjać decyzjom o rodzicielstwie. Tylko w ten sposób można zrównoważyć populację i zapewnić jej długoterminowy rozwój.
